Genetyczne uwarunkowanie długości sierści u wyżłów weimarskich.
Szczenięta z jednego miotu po rodzicach: odmiany krótkowłosej nosiciela genu długiego włosa oraz odmiany długowłosej.
Na początek trochę z podstaw genetyki…
Gen, to odcinek DNA zawierający w sobie informacje o budowie jednego białka. Geny zlokalizowane są w DNA, które upakowane jest w chromosomy. Każdy gen ma swoje miejsce w chromosomie = locus. Liczba chromosomów w prawidłowej komórce somatycznej ciała (nie rozrodczej u eukariontów) jest diploidalna tzw. 2n. Psy mają 78 chromosomów, czyli 39 par chromosomów homologicznych -> po jednym chromosomie w każdej parze, od każdego z rodziców. W chromosomach homologicznych występują te same geny. Geny te, mogą występować w innych postaciach, czyli allelach. Taki sparowany układ alleli, to genotyp organizmu.
W każdej komórce ciała (oprócz genów położonych w chromosomach płci samców) gen reprezentowany jest przez dwa allele – po jednym w każdym chromosomie homologicznym.
Allele, są to alternatywne formy tego samego genu. Gdy mamy do czynienia z dwoma takimi samymi allelami w chromosomach homologicznych, mówimy o allelach homozygotycznych. Gdy allele są różne, wówczas układ jest heterozygotyczny.
Te alternatywne wersje danego genu = allele, zlokalizowane na chromosomach homologicznych mogą „zachowywać” się różnie. Mogą względem siebie być dominujące w sposób całkowity, bądź niezupełny, mogą kodominować, bądź naddomonować. W zależności od tego jak wygląda współpraca tych 2 kopii danego genu w genotypie, dana cecha może się ujawniać w różny sposób.
Genetyka umaszczenia włosa weimarów
Na początku rozprawmy się z wyjątkowym umaszczeniem wyżłów weimarskich. Na 25 parze chromosomów homologicznych psa zlokalizowano Locus D – gen dilution, gen melanofiliny (MLPH). Rozpoznaje się dwa warianty tego genu: D oraz d. Relacja między nimi to pełna dominacja. Także tylko w układzie recesywnym – „d d” daje w efekcie „rozjaśnienie” umaszczenia podstawowego. „Rozjaśnia” czarne umaszczenie (czarną eumelaninę) do „niebieskiego” lub „węgla drzewnego” (tu pojawiają się „blue weimaraners” – o tym dalej), a brązową eumelaninę do umaszczenia jakie widzimy u przeciętnego przedstawiciela rasy wyżeł weimarski. Co ciekawe, efekt ten nie jest spowodowany redukcją ilości pigmentu we włosie. Jest wręcz przeciwnie. Średnia ilość pigmentu we włosie zwierzęcia o genotypie „d d” jest większa niż u zwierzęcia o genotypie „D D”. Przyczyną rozjaśnionego koloru sierści jest zbrylanie się pigmentu. Powstające bryły nie absorbują tak wiele światła, jak równomiernie rozłożony we włosie barwnik u homozygoty dominującej „D D”.
Wszystkie weimary niezależnie od długości sierści posiadają gen rozjaśnienia/rozcieńczenia umaszczenia podstawowego, tzw. gen dilution. To posiadaniu dwóch alleli recesywnych genu dilutie – dd, weimary zawdzięczają swój szczególny kolor. Szare umaszczenie weimarów jest właściwie rozjaśnionym kolorem czekoladowym (Locus Tyrp1 (inaczej B) – Tyrp1 b), także jeśli dezaktywowalibyśmy w genotypie weimarów gen dilution, weimary miałyby kolor jednolicie umaszczonego czekoladowo (umaszczenie podstawowe) wyżła niemieckiego krótkowłosego.
wyżeł weimarski odmiana krótkowłosa
typowe umaszczenie srebrno-szare
wyżeł niemiecki krótkowłosy
jednolite umaszczenie czekoladowe
W różnych miejscach na świecie pojawiają się tzw. blue weimaraners, zarówno w odmianie długowłosej, jak i krótkowłosej, jednak nie są one uznane przez FCI. Po dezaktywowaniu u nich genu dilution, uzyskalibyśmy jednolicie czarno (umaszczenie podstawowe) umaszczone psy również podobne do wyżłów niemieckich krótkowłosych, ale o umaszczeniu czarnym.
wyżeł weimarski odmiana krótkowłosa
typowe umaszczenie srebrno-szare
wyżeł niemiecki krótkowłosy
jednolite umaszczenie czarne
Długość włosa!
Na 32 chromosomie homologicznym u psów znajduje się gen FGF5 determinujący długość włosa. Ten gen determinuje długość sierści u wyżłów weimarskich (i nie tylko). Występuje on w dwóch wariantach, które dla ułatwienia oznaczamy dużą literą „L” oraz małą literą „l”. Relacja między tymi allelami to bezwzględna dominacja, a allelem bezwzględnie dominującym jest allel określony dużą literą „L”.
Dziedziczenie genu długiego włosa u wyżłów weimarskich jest dziedziczeniem prostym, zgodnym z Prawami Mendla.
Gen długiego włosa jest genem recesywnym, co oznacza tyle, że aby wyżeł weimarski miał sierść długą, musi mieć w swoim genotypie dwa takie same allele recesywne „l l”, w każdym innym układzie alleli sierść będzie krótka.
Potocznie używane określenia:
- wyżły weimarskie odmiany długowłosej = weimary długowłose = weimary LH czyli homozygoty recesywne (genotyp l l)
- wyżły weimarskie odmiany krótkowłosej, nosiciele genu długiego włosa = weimary LHC (long-haired carrier) czyli heterozygoty (genotyp L l )
- wyżły weimarskie odmiany krótkowłosej, nie będące nosicielami genu długiego włosa = weimary SH (short-haired) czyli homozygoty dominujące (genotyp L L)
Gen włosa krótkego, dominujący v. Gen włosa długiego recesywny, a odziedziczalność
Każdy gen u psów składa się z 2 alleli. Gdy dana cecha jest recesywna oznacza to, że może ona znajdować się w genotypie zwierzęcia, ale się nie ujawni. Tak jest z genem długiego włosa u wyżłów weimarskich. Gen włosa długiego jest cechą recesywną.
*Wiele cech, także takich jak kolor sierści, czy niektóre choroby genetyczne – np. SD u weimarów są recesywne. To sprawia, że niektóre osoby wyobrażają sobie, że gdy dany gen jest recesywny, to automatycznie oznacza to coś złego… ale tak nie jest! ponieważ jest to tylko sposób w jaki allele danego genu „współpracują” między sobą. Także nie każda cecha recesywna jest zła, tak też jest w przypadku długiego włosa.
Jak wygląda dziedziczenie recesywnego genu długiego włosa u wyżłów weimarskich?
Dziedziczenie to, wygląda dokładnie tak samo jak dziedziczenie koloru groszku u Mendla 🙂 Mendel co prawda pracował na kolorach kwiatu słodkiego groszku – czerwonym i białym, my natomiast mamy do czynienia z długą i krótką sierścią, ale mechanizm jest ten sam.
1. układ homozygotyczny dwóch alleli dominujących L L oznacza sierść krótką fenotypowo (wizualnie) i genotypowo – w tym wypadku mamy wyżła weimarskiego w odmianie krótkowłosej.
2. układ homozygotyczny dwóch alleli recesywnych (l l) oznacza sierść długą fenotypowo (wizualnie) i genotypowo – w tym wypadku mamy wyżła weimarskiego w odmianie długowłosej.
3. układ heterozygotyczny allelu dominującego i recesywnego (L l) oznacza sierść krótką fenotypowo (wizualnie), ale genotypowo zachodzi dominacja allelu L nad l. W tym wypadku mamy wyżła weimarskiego w odmianie krótkowłosej, który może przekazać potomstwu gen włosa długiego, ale u którego nie ujawnia się w fenotypie w okrywie włosowej włos długi.
A. Krótką sierść u wszystkich szczeniąt w miocie (F1 = w pierwszym pokoleniu) uzyskamy zawsze gdy jednym z rodziców miotu jest wyżeł weimarski w odmianie krótkowłosej zarówno fenotypowo, jak i genotypowo (L L), a drugim:
1. wyżłem weimarskim w odmianie długowłosej (l l)/(LH):
2. wyżłem weimarskim w odmianie krótkowłosej, nosicielem genu długiego włosa (L l)/(LHC):
3. genotypowo krótkowłosym (L L)/(SH):
W przypadku gdy mamy genotypowo i fenotypowo weimara w odmianie krótkowłosej, nie jest ważne jakim psem zostanie pokryta taka suka/do jakiej suki zostanie użyty taki reproduktor, zawsze otrzymamy wizualnie (fenotypowo) włos krótki u jej potomstwa.
B. Długą sierść u wszystkich szczeniąt w miocie uzyskamy tylko w sytuacji, gdy oboje rodzice są weimarami w odmianie długowłosej fenotypowo (i oczywiście genotypowo).
Na cały miot szczeniąt długowłosych w miocie możemy liczyć tylko wówczas, gdy kojarzymy ze sobą weimary długowłose!
C. Kojarzenie, w którym jedno z rodziców jest psem fenotypowo w odmianie krótkowłosej, ale genotypowo jest heterozygotą (L l), tak zwanym nosicielem genu długiego włosa (LHC), a drugi rodzic jest w odmianie długowłosej (l l)/(LH).
W takim miocie spodziewamy się (statystycznie) połowy miotu szczeniąt o włosie długim (l l)/(LH), a drugiej połowy fenotypowo w odmianie krótkowłosej, ale za to genotypowo nosicieli genu długiego włosa (L l)/(LHC).
W takim miocie nie będzie żadnych szczeniąt jednocześnie krótkowłosych i genotypowo (L L)/(SH), i fenotypowo.
D. Najciekawsze jest kojarzenie dwóch osobników będących heterozygotami (L l)/(LHC), czyli osobników fenotypowo (wizualnie) w odmianie krótkowłosej, ale genotypowo będącymi nosicielami genu długiego włosa.
W takiej sytuacji w miocie możemy uzyskać wszystkie warianty fenotypowe i genotypowe u szczeniąt, w proporcjach:
25% miotu to będą szczenięta o włosie długim fenotypowo i genotypowo (l l)/(LH)
50% miotu to będą szczenięta o włosie krótkim fenotypowo, ale genotypowo będą heterozygotami i będą niosły gen włosa długiego (L l)/(LHC)
25% miotu to będą szczenięta o włosie krótkim fenotypowo i genotypowo (L L)/(SH)
Kojarzenie osobników odmiany długowłosej i krótkowłosej nie jest niczym niespotykanym. Jest jedną z metod popularnie stosowaną na przykład w celu zwiększenia pul genowych jednej z odmian danej rasy. W przypadku takich kryć nie grozi nam pojawienie się włosa pośredniego, pomiędzy włosem długim i krótkim. Nie istnieje też możliwość pojawienia się włosa szorstkiego, ponieważ jest to zupełnie inna cecha.
Bardzo często na wystawach sędziowie zwracają uwagę, na to że jakość sierści danego wyżła weimarskiego w odmianie długowłosej jest słabsza. Pies jest mniej obrośnięty, włos jest krótszy, bądź mniej obfity. Komentują taka okrywę pochodzeniem – z pewnością po rodzicach krótkowłosych, nosicielach… Jednak jakość włosa potomstwa nie jest zależna od pochodzenia szczenięcia. Zarówno szczenięta długowłose, które urodzą się z połączenia gamet rodziców krótkowłosych, nosicieli genu długiego włosa, jak i długowłose szczenięta urodzone po rodzicach długowłosych, mogą mieć okrywę włosa długiego różnej jakości, długości i gęstości. Na jakość okrywy włosowej u psów długowłosych największy wpływ ma gospodarka hormonalna i sezonowość wymiany okrywy włosowej – w okresie wymiany włos zawsze będzie gorszej jakości. Jest to tylko wstęp do tematu jakości okrywy włosowej u wyżłów weimarskich, ten poruszymy w kolejnym artykule.
wyżeł weimarski odmiana długowłosa
po krótkowłosym i długowłosym rodzicu
wyżeł weimarski odmiana długowłosa
po rodzicach długowłosych
Mamy nadzieję, że ten tekst ułatwi czytającym zrozumienie mechanizmów jakie sterują dziedziczeniem długości włosa u wyżłów weimarskich.
Slavinja fci